به گزارش سایت ستاد حقوق بشر، نخستسن اجلاس بین المللی «حقوق بشر در رهیافت شرقی» امروز دوشنبه، هشتم اردیبهشت ماه 1404  با حضور ۴۰ مهمان خارجی از ۲۲ کشور جهان در حسینیه الزهرا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با تلاوت ایاتی از قران کریم اغاز شد.  

پس از قرائت آیاتی از قرآن کریم سرود ملی پخش شد و سپس کلیپی به زبان انگلیسی پخش شد. در ادامه ربانی، مدیرکل هماهنگی علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره این اجلاس گزارشی ارایه کرد.

ربانی در ابتدای سخنان خود یاد و خاطره جانباختگان شهید رجایی را که جان خود را از دست دادند گرامی داشت.

وی گفت که ایده برپایی اجلاس حقوق بشر در رهیافت شرقی از انجا شکل گرفت که امروز چالش حقوق بشر و نگاه ابزاری و استانداردهای دوگانه حاکم بر ان ما را برآن داشت تا چنین اجلاسی را برگزار کنیم.

از آنجایی که بر اساس تفکر فلسفی غرب را باغ و شرق را جنگل می داند شرق خاستگاه فرهنگی است به جهت تقدم در حوزه حقوق بشری و توانایی ها سهم سازنده ای در ترسیم ارزشها و اخلاق مدارانه ارایه دهد.

ربانی گفت: این گام فرصتی است تا با همفزایی  به ارایه راهکار بپردازیم و کاستی های حاکم بر حقوق بشر را رفع کنیم. همچنین اجلاس فرصتی برای تبادل تجربه های تاریخی  و دستاوردهای برگرفته از ارزشهای دینی است.

حقوق بشر محصول لیبرال دموکراسی

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین ایمانی پور، رئیس سازمان فرهنک و ارتباطات اسلامی در سخنانی گفت: امروزه حقوق بشربه یکی از چالش برانگیزترین مباحث علمی و اجتماعی تبدیل شده است.

ایمانی‌پور افزود: تقدم تاریخی و تجربه‌های دیرینه شرق به ویژه مکاتب و تمدن‌های بزرگ مشرق زمین در حوزه حقوق بشر این تصور که موضوع حقوق بشر یک پدیده غربی و حاصل پایه گذاری‌های فکری در غرب بوده و تنها آنها می‌توانند مفسران حقوق بشر باشند را به چالش می‌کشد.

وی موضوع مهم دیگر را پرسش در مورد الزام آور بودن مفاد حقوق بشری دانست که براساس نظام فکری و فلسفی غرب پی ریزی شده است و گفت: آیا اصول و ارزش‌های حاکم بر حقوق بشر غربی به طور مطلق می‌تواند معیار سنجش حقوق بشر در جهان باشد یا خیر؟ آیا نسخه ارائه شده در مورد حقوق بشر بر اساس بنیان‌های فکری و تجربی غرب، جامع ارزش‌های مشترک آحاد بشر، به ویژه ارزش‌های دینی و فرهنگی جوامع شرقی است؟

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با تاکید بر اینکه ادیان بزرگ که خاستگاه آن در شرق بوده و همواره بر کرامت ذاتی انسان و عدالت و صلح تاکید داشته‌اند دارای یک ویژگی مشترک یعنی مسوولیت پذیری جمعی هستند، گفت: این ویژگی در اصول اسلام که بر کرامت انسانی و اخلاقی و مسوولیت فرد در اجتماع در نفس انسان‌ها جاری کرد. در این صورت، مفهوم عدالت جزو لاینفک هویت انسانی خواهد شد و همین نکته است که یکی از تمایزات برجسته شرق فرهنگی و غرب فرهنگی را شکل می‌دهد و می‌تواند مبنای یک ایده جدید در حقوق بشر با رهیافت شرقی محسوب شود.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افزود: پرواضح است که تحقق اهداف این اجلاس در فراهم سازی گفتمانی غالب برای دستیابی به اصول و قواعد حقوق بشر بر پایه وجوه فرهنگی و معرفتی شرق، مستلزم ایجاد شبکه تعاملی پایدار و مستمر میان اندیشمندان حوزه شرق فرهنگی است. زمینه سازی برای تدوین سند حقوق بشر شرقی مبتنی بر ارزش‌های برگرفته از تنوع فرهنگ‌ها و آموزه‌های دینی می‌تواند از اهداف این نشست محسوب شود.

مسئولیت اجتماعی، اصول اساسی اندیشه شرقی

رستم باکویان، نماینده و رئیس کمیسیون حقوقی پارلمان ارمنستان در ادامه گفت: موضوع اصلی بحث امروز نگاه بنیادین به حقوق بشر در بسترهای فرهنگی گوناگون است، با اینکه حقوق بشر بر ارزش‌های جهان شمول استوار شد اما درک آن در بسترهای فرهنگی، اجتماعی و دینی مختلف متفاوت است.

نماینده و رئیس کمیسیون حقوقی پارلمان ارمنستان تأکید کرد: نظام‌های حقوقی غربی در دوران روشنگری تمرکز فراوانی بر حقوق و آزادی داشتند، این رویکرد هرچند مورد توجه است اما گاهی به فراموشی هویت جمعی می‌انجامد.

وی سپس با بیان اینکه در مقابل اندیشه غربی، جوامع سنتی هستند که حقوق بشر را در بستر جامعه می‌نگرند و در نگرش‌شان طبیعت جایگاه ویژه‌ای دارد، اظهار داشت:‌ یکی از اصول اساسی در اندیشه شرقی نیاز انسان به مسئولیت اجتماعی بوده و انسان در اندیشه خیر جمعی است و این اصول در فرهنگ شرقی ارزش‌های بالایی دارند که به رفاه عمومی منجر می‌شود.

باکویان خاطر نشان کرد: با وجود پیچیدگی منطقه‌مان نباید اجازه داد انسان دوستی نسبی شود، تراژدی غزه نشان می دهد گفت‌وگوی تمدن‌ها در سطح نظری کافی نیست بلکه نیاز به کار عملی دارد؛ امید که برگزاری این اجلاس باعث گسترش تفاهم و استمرار گفت‌وگوهای سازنده شود.

حقوق بشر شرقی تلاشی برای بازاندیشی حقوق بشر

حجت‌الاسلام سیداحسان رفیعی‌علوی، رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع)  در این اجلاس، گفت: در جهانی که گفتمان حقوق بشر طی دهه‌های اخیر، عمدتاً در چارچوب جریان یکجانبه گرایی غالب و در سایه تصرفات تفسیری خاصی از ماهیت انسان شکل گرفته است، ضرورت بازاندیشی ریشه‌ای در مبانی این گفتمان، بیش از هر زمان دیگری رخ نموده است.

وی افزود: اینجا، باید تأکید کنیم که مقصود از «شرق» در این رهیافت، صرفاً یک قلمرو جغرافیایی محدود نیست؛ بلکه شرق، جغرافیای فرهنگی عظیمی است به وسعت پنج قاره؛ پهنه‌ای که انسان فرهنگی در آن، زیستی معطوف به صلح، کرامت، تنوع و همزیستی شرافتمندانه را تجربه کرده است.

رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تاکید بر اینکه حقوق بشر شرقی، نه پروژه‌ای منطقه‌ای، بلکه تلاشی برای بازاندیشی حقوق بشر در مقیاس جهانشمول و متناسب با تنوعات تمدنی و ارزش‌های مشترک انسانی است، ابراز کرد: حقوق بشر مدرن، در مقام حدوث، بر مبنای تصویری لیبرال و سکولار از انسان بنیاد نهاده شد؛ تصویری که انسان را گسسته از پیوندهای سنتی، اجتماعی و مسئولیت‌های اخلاقی تصویر می کرد.

رفیعی‌علوی افزود: توسعه این گفتمان، نه به اتکای قدرت استدلالی خویش، بلکه به پشتوانه هژمونی قدرت های مسلط صورت گرفت و اینک، با دو بحران بنیادی مواجه است؛ نخست، بحران مشروعیت فرهنگی که در بسیاری از جوامع، حقوق بشر رایج دیگر بازتاب دهندهی واقعیات معنوی و تمدنی آنان نیست و دوم، بحران کارآمدی عملی که در آن حقوق بشر رایج، در قبال فجایع گسترده انسانی، جنگ‌ها، مهاجرت‌های اجباری و خشونت های ساختاری، نتوانسته پاسخی شایسته و کارآمد عرضه کند.

وی با بیان اینکه رهیافت شرق فرهنگی، با پایبندی به اصول کرامت ذاتی انسان، عدالت فراگیر، همبستگی اجتماعی و مسئولیت پذیری اخلاقی، چشم اندازی نوین در عرصه بازآفرینی حقوق بشر جهانی ارائه می دهد، ادامه داد: این رهیافت بر چهار رکن بنیادین استوار است: اول؛ اصالت فرهنگ‌ها و تمدن‌ها در تعریف هویت انسانی و حقوق او، دوم؛ پیوند وثیق میان حقوق و مسئولیت‌های اجتماعی، اخلاقی و تمدنی، سوم؛ بازتعریف کنشگران حقوق بشر، با گشودن میدان برای جوامع دینی، فرهنگی و تمدنی و چهارم؛ نهادسازی حقوقی برای کنشگری مؤثر ادیان، فرهنگ‌ها و تمدن‌ها در توسعه حقوق بشر جهانی، و فراهم آوری امکان حمایت معنوی آنها از گفتمان حقوق بشر.

رفیعی‌علوی همچنین، گفت: ما نیازمند برپایی هرمنوتیکی عملی برای چندجانبه گرایی فرهنگی هستیم؛ هرمنوتیکی که بر اصول عدالت، کرامت ذاتی انسان و همزیستی محترمانه تمدن‌ها استوار شود. این مسیر اگرچه دشوار است، اما نمی توان و نباید از گفت وگو، تعامل خالق و گشودگی در برابر دیگر فرهنگ ها هراس داشت.

وی اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی را فراتر از یک نشست علمی دانست و گفت: این رویداد، آغاز یک کنشگری راهبردی در سطح حقوق بین‌الملل بشری است. مدلی که با تولید استدلال‌های عمیق، نظام‌مند و بومی در حقوق بشر بر پایه رهیافت شرق فرهنگی، به دنبال آن است که به تدریج، اصول و ارزش‌های این رهیافت را در ساحت قواعد آمره بین‌المللی و عرف های نوظهور بین المللی تثبیت کند.

رئیس دانشگاه باقرالعلوم در ادامه بیان کرد: رسالت جمع حاضر، نه تنها در نقد گذشته، بلکه در ساختن آینده ای نو برای حقوق بشر جهانی است؛ آینده‌ای که در آن، کرامت، عدالت، تنوع و معنویت انسانی، در کانون نظم حقوقی بین‌الملل قرار گیرد. اینجا و اکنون، ما با یک فرصت تاریخی رو به رو هستیم؛ فرصتی که اگر با خردورزی، تدبیر، صبر و عزم راسخ همراه شود، خواهد توانست افق‌های تازه ای بر پهنه تاریخ بگشاید.

رهیافت شرقی در مقابل تفکر لیبرالی غربی 

راشد بن حمد البلوشی، رئیس کمیته حقوق بشر سلطنت عمان در مراسم افتتاحیه اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی ضمن ابراز استقبال از موضوع حقوق بشر در رهیافت شرقی گفت: شریعت اسلامی قواعد و قوانینی دارد تکیه بر فرد محوری در آن اصل نیست بلکه به موضوع گروه‌ها در موضوع حقوق بشر تاکید می‌ورزد.

راشد بن حمد البلوشی گفت: رهیافت شرقی شامل دیدگاه‌ها و نگرش فرهنگ‌های متنوع آسیایی، خاورمیانه، کنفوسیوسی و هندی هستند که در مقابل تفکر لیبرالی غربی قرار می‌گیرد که بر فرد محوری تکیه می‌کند و برخلاف تمدن‌های شرقی حقوق جماعت و گروه‌ها را نادیده می‌گیرد.

رئیس کمیته حقوق بشر سلطنت عمان سپس با بیان اینکه در تفکر شرقی ۴ اصل داریم، درباره این ارکان چنین توضیح داد: تمرکز بر جماعت قبل از شخص و فردیت، ادغام حقوق و تکالیف با یکدیگر، مرجعیت معنوی و رکن آخر این است که متن دیدگاه اسلامی نسبت به فردیت غربی دارد؛ فردیت غربی از نگاه اسلام باعث از هم پاشیدگی خانواده و ضعف اخلاقی شده است.

رئیس کمیته حقوق بشر سلطنت عمان با بیان اینکه اگر به طور خلاصه رهیافت شرقی و غربی را مقایسه کنیم، در نگاه لیبرال غربی مرجعیت حقوق متعلق به لیبرال غربیست اما در شرق اخلاق و شریعت دارای مرجعیت است، افزود: در نگاه غربی آزادی مطلق است اما در نگاه اسلامی آزادی محدود و توام با شرع و جامعه است. در نگاه غرب اولویت با فرد است اما در اسلام با اولویت بر جماعت است. همچنین در غرب اولویت با حقوق است اما در نگاه اسلامی و شرق حقوق و تکالیف یک توازنی دارند.

البلوشی سپس درباره اجلاس بین المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی اظهار داشت: اهمیت اجلاس در چند موضوع قابل تعریف است؛ اول اینکه رویداد در کشور ایران برگزار می‌شود که تلاش دارد یک الگوی جایگزین برای تفکر بین المللی (مبتنی بر نگاه غربی) ایجاد کند. دوم این کنفرانس تلاش دارد مواضع کشورهای اسلامی و شرقی را یکسان کند و از سویی تلاش دارد تا از هویت فرهنگی و دینی حمایت کند و چالش‌هایی داخلی که با آن مواجه هستیم را بتواند حل و فصل کند.

وی با اشاره به تجربه سلطنت عمان و ریشه‌های تاریخی و فرهنگی این کشور در حوزه حقوق بشر تصریح کرد: نگاهی به تاریخ این کشور نشان می‌دهد عمان نگاهی متعادل دارد؛ تاریخ عمان از هند تا شرق آفریقا با فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگونی برخورد داشته و از فرهنگ‌های مختلف هندی، آسیایی و حتی ایرانی تاثیر داشته است.

البلوشی: سلطنت عمان برای زنان جایگاه ویژه‌ای قائل بوده است و زنان در تجارت این کشور حضور داشتند و پست‌های سیاسی و اداری مختلفی در این کشور را به دست آوردند.

رئیس کمیته حقوق بشر سلطنت عمان گفت در ادامه، درباره تعهداتی که سلطنت عمان در حوزه حقوق بشر در عرصه بین‌الملل دارد نیز این‌طور گفت: این کشور هفت توافق حقوقی بین المللی از جمله موارد اصول نه گانه حقوق بشر را پذیرفته و به آنها ملحق شده است، البته در بعضی موارد تحفظاتی نیز داشته است. به خصوص جاهایی که این توافقات با شرعیات در تعارض بودند. سلطنت عمان با توجه به قانون اساسی این کشور تاکید می‌کند که توافقات بین المللی جزء قوانین داخلی کشور محسوب می‌شوند بعد از اینکه در مجلس کشور مورد تصویب قرار می‌گیرد.

رئیس کمیته حقوق بشر سلطنت عمان گفت: سلطنت عمان در پایان با اشاره به اینکه سلطنت عمان یک الگوی برجسته در خصوص حقوق بشر ارائه کرده که مبتنی بر آرامش، صبر و احترام به فرهنگ‌های مختلف است، تاکید کرد: تجربه عمان در حوزه حقوق بشر منجر به این شده تا اصلاح حقوقی ناشی از اقدامی از داخل کشورهای خودمان است و باید با حکمت محقق شود؛ در سلطنت عمان نگاه اعتدالی باعث شده تا ما از فشارهای ناگهانی که از سوی کشورها اعمال می‌شود محفوظ بمانیم و توانستیم مفهوم حقوق بشر را بازسازی کنیم.

استخراج حقوق بشر از قرآن و احادیث

باسیروا آسومان، رئیس فراکسیون مسلمانان کشور اوگاندا در مراسم افتتاحیه اجلاس بین‌الملل حقوق بشر در رهیافت شرقی درباره نقش دین در موضوع حقوق بشر گفت: در شرق باورها و ادیان مختلفی ظهور و بروز کرده‌اند، دین اسلام، هندوییسم، بودیسم و دیگر ادیان تنها بخشی از ادیان در شرق هستند که برای مدت‌های طولانی حضور داشتند. برای مثال دین اسلام بیش از ۱۴۰۰ سال قبل در شرق ظهور کرد.

باسیروا آسومان با بیان اینکه در شرق ۶ دین بزرگ وجود داشته است، افزود: ادیان خیلی قبل‌تر از آنچه امروز به عنوان نظام حقوق بشر شناخته می‌شود به این موضوع پرداخته‌اند؛ در اسلام حقوق بشر از فرموده‌های خداوند متعالی است.

رئیس فراکسیون مسلمانان کشور اوگاندا سپس با تاکید بر اینکه مسلمانان یکی از منابع مهم در حقوق بشر بودند، اظهار داشت: اصول مربوط به حقوق بشر را می‌توانیم از قرآن کریم و احادیث استخراج کنیم و دین ما اسلام مقدم‌تر نسبت به سایر ادیان در حوزه حقوق بشر است؛ اینکه گفته می‌شود حقوق بشر از غرب شروع شده است یک تعبیر غلط است.

آسومان سپس گفت: حقوق بشر همیشه وجود داشته است و برای مثال چیزی که به آن حقوق بشر مدرن می‌گویند نه در سال ۱۹۴۸ میلادی یا ۱۹۵۱ و ۱۹۶۶ به وجود نیامده است بلکه در ادیان ما وجود داشته است، برای مثال ماده یک حقوق بشر که درباره کرامت انسانی صحبت می‌کند یا مواد دیگر از حق زندگی و امنیت و اینها صحبت می‌کنند مسائلی است که از ۱۴۰۰ سال قبل اسلام درباره‌اش صحبت کرده است.  

رئیس فراکسیون مسلمانان کشور اوگاندا تاکید کرد: ما نباید دنباله‌رو آنها در زمینه حقوق بشر باشیم؛ به خصوص ما که از جهان شرق هستیم، حتی ما که از آفریقا هستیم نیز باید چنین قاعده‌ای را رعایت کنیم. در منطقه آفریقا سنت‌ها همیشه در حوزه حقوق بشر فعال بوده‌اند. حقوق بشر اصولی جهان شمول دارد اما شامل جنبه‌هایی نیز می‌شود که در هیچ‌جایی مشابه آن وجود ندارد، بنابراین باید به تفاوت‌ها باید احترام گذاشته شود و در قوانین بین المللی این حوزه نیز چنین می‌بینیم.

رئیس فراکسیون مسلمانان کشور اوگاندا با بیان اینکه می‌توانیم در این خصوص یک کنوانسیون داشته باشیم و مواردی که با آنها موافق نیستیم و یا ملاحظات‌مان را نسبت به آنها یادداشت کنیم؛ برای مثال غرب از فرهنگ همجنس گرایی حمایت و توصیه می‌کند، اما این مساله حقوق بشری نیست بلکه برخلاف آن است ولی آنها چنین موضوعی را ترویج می‌کنند.

وی با بیان اینکه درباره چنین نظر و مخالفتی درباره اینکه همجنس گرایی مساله‌ای حقوق بشری نیست، من را به خیلی کشورها راه نمی‌دهند، افزود: چرا که معتقدم هموسکشوال (هم جنسگرایی) را در قانون اوگانادا به رسمیت نشناختنم و با آن مخالفم. برای همین دیدگاه نمی‌توانم به آمریکا، اروپا و بسیاری کشورها سفر کنم، حتی به عنوان عضو پارلمان کشور اوگاندا.  

تحقق عدالت برای بشریت

امین حسین رحیمی، وزیر دادگستری در افتتاحیه نخستین اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی، گفت: امروز یکی از دغدغه‌های اصلی بشر در قرن بیست و یکم تحقق عدالت برای بشریت است و ایجاد مفهومی به‌نام «حقوق بشر» برای تحقق این آرمان مقدس بشری است.

 امین حسین رحیمی گفت: برخلاف آنچه برخی نویسندگان غربی ادعا کرده‌اند که «مغرب زمین» مبدع و پایه‌گذار حقوق بشر بوده است، باید اذعان کرد که احترام به حقوق انسانی در مشرق زمین ریشه‌ای بسیار کهن دارد. مشرق زمین را آنچنان که «ویل دورانت» نویسنده غربی بدان لقب داده است، «گاهوارۀ تمدن» خوانده‌اند. چه کسی است که نام «منشور کوروش کبیر» را نشنیده باشد و منکر قدمت آن در احترام به حقوق انسانی ابنای بشر باشد؟ منشوری که در آن حتی «حقوق انسانی دشمنان» نیز محترم شمرده شده است.

وزیر دادگستری با بیان اینکه قوانینی که در آنها بر بردباری مذهبی، تأکید بر عدالت، مدارا، پرهیز از خشونت و احترام متقابل سخن گفته‌ شده است، در تمدن «مشرق زمین» تکوین یافته و به باروری رسیده است، ادامه داد: همین اصول است که در ادیان الهی خصوصاً در مسیحیت و اسلام مورد تأکید قرار گرفته است.

رحیمی همچنین گفت: حقیقت آن است که گاه فراموش می‌کنیم که «مسیحیت» دینی است که خود در «مشرق زمین» زاده شده و فرامین انسان‌ساز آن تاچه حد غرب را تحت‌تأثیر قرار داده است. گذشته از آن، اصول حقوق بشر در تمامی دین مبین اسلام به عیان هویداست. پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) که در برابر مشرکان و مستکبرانِ جاهلی عربستان قیام نمود، تعلیماتی مبتنی بر برابری، برادری و آزادی انسان‌ها مطرح کرد. او بود که تمایزات و انتظارات جاهلی را لغو کرد. اجرای قسط و عدل و احقاق حقوق ضعفا را مطرح کرد و در کتاب جاویدان خود، قرآن کریم، انسان را به‌عنوان خلیفه و جانشین خدا در زمین معرفی کرد که صاحب تمامی حقوق طبیعی، بنیادین، سیاسی، اجتماعی و مدنی است.

وزیر دادگستری با اشاره به اینکه تردیدی نیست که میان نگاه حقوق بشری غرب با «نگاه شرقی» یک تفاوت اساسی وجود دارد، توضیح داد: نگاه حقوق بشری غربی «فرد محور» است، در حالی که نگاه حقوق بشر شرقی اجتماع محور است که در آن توازن میان «آزادی» و «مسؤولیت» در کنار هم جمع شده است.  در نگاه شرقی انسانها مجاز نیستند به بهانه آزادی و فرد محوری با فعل یا ترک‌فعلِ خود، به جامعه آسیب برسانند و یا اخلاق که باید آن را ثروت بی‌بدیل انسانیت دانست زیر پا گذارند.

وی در ادامه بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران نیز با تأکید بر این رویکرد مسؤولانه و اجتماعی از حقوقِ بشر معتقد است که آزادی‌های فردی و اجتماعی در چارچوب قانون از جمله حقوق اولیه هر انسانی است و کسی حق ندارد این حقوق را نقض کند. امروز باید بیش از گذشته به ظرفیت‌های شرقی در حقوق بشر اندیشید. علیرغم پیدایش قواعد نوشته و عرفیِ متعددِ حقوق بشری، جامعه بشری کماکان شاهد تضعیف  روز افزون و تضعیف کارآیی این حقوق به دست قدرتهایی است که مدعی حقوق بشر بوده و خود اصلی‌ترین ناقضِ حقوق بشر هستند و در حین حال نظام قدرتِ حاکم را در زیر توجیهات حقوقی و به ظاهر مشروع که مراجع و دادگاه‌های بین المللی خلق می‌کنند، در اختیار دارند. قصه پر غصه مردم غزه، فلسطین و لبنان یکی از جلوه‌های این ادعای دروغین است.

رحیمی در ادامه این سخنرانی گفت: همانگونه که در تجربه درخشان شرق  در  حراست از کرامت انسانی مُستَتَر است، تجربه اجرای موفق حقوق بشر باید مبتنی بر همزیستیِ مسالمت‌آمیز میان افکار و مذاهب باشد. نگاه شرقی در حمایت از حقوق بشر مبتنی بر این تفکر است که صرف‌نظر از حق بودنِ مکتب‌ها و منش‌ها، باید به زندگیِ مسالمت‌آمیزِ انسانها و حقوق اجتماعی آنها توجه جدی داشت.

وی در پایان بیان کرد: در این اجلاس انتظار می‌رود اندیشمندان و فرهیختگان مشرق زمین در گفت‌وگو با یکدیگر  ضمن تبیین فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود در رهیافت شرقی به حقوق بشر افق‌های تازه‌ای در این حوزه بگشایند و بر ترسیم ضمانتِ اجراهای مناسبی همچون اخلاق، ترویج فرهنگ التزام به مقررات  و قوانینِ موضوعه به شکلی درونی و مبتنی بر باورها و انگیزه‌های برآمده از وِجدان درونی برای گردن نهادن دولت‌ها به الزامات حقوق بشری همت گمارند.

انسان امروز مظلوم تر از همیشه 

محسن اسماعیلی، معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری در افتتاحیه نخستین اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی گفت: انسان امروز مظلوم‌تر از همیشه تاریخ است. حقوق بشر امروز بیش از همیشه لگدمال سلطه گران و زورگویان عالم است.

محسن اسماعیلی افزود: همانطور که می‌دانید نهاد حقوق بشر به طور رسمی بعد از دو جنگ جهانی و تلفات مادی و انسانی فراوان که به دنبال داشت، متولد شد، به این امید که گفتمانی مشترک بین ملل مختلف به وجود آورد و از بروز جنگ‌های مجدد جلوگیری کند. به همین دلیل این نهاد مورد اقبال و استقبال عمومی قرار گرفت. تقریبا همه کشورها آن را پذیرفتند و با سرعتی که در تدوین اسناد بین المللی مرسوم نیست آن را امضا کردند.

معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری ادامه داد: اما امروز به اثبات رسیده است که این نهاد ناکارآمد است و نتوانسته است به اهداف اولیه‌اش برسد. نه اینکه سرتاسر آن بی فایده باشد، اما اهداف اصلی خود را نتوانسته است که تامین کند.

وی با بیان اینکه جنایات رژیم صهیونیستی در غزه، محکم ترین سند برای ناکارآمدی حقوق بشر غربی است، ابراز کرد: بیش از پنجاه هزار انسان بی پناه که بسیاری از آنها زنان و کودکان و بیماران هستند، مورد یورش صهوینیسم غاصب قرار گرفته‌اند. این جنایات، هر علاقه‌مندی به صلح و صفای بین‌المللی را به این فکر فرو می‌برد که با نهاد ناکارآمد حقوق بشر امروزی چه باید کرد.

اسماعیلی با اشاره به اینکه استانداردهای دوگانه و سوءاستفاده‌های آشکار و سکوت های تشویق آمیزی که از نهادهای حقوق بشر می‌بینیم نسبت به جنایت‌هایی که در غزه و سایر نقاط عالم شاهد هستیم متفکران را بر می‌انگیزد که باید طرحی نو دراندازیم و فکر جدیدی برای حقوق بشر کنیم، ادامه داد: ما در ایران، با تمام وجود آثار ناکارآمدی حقوق بشر و سوءاستفاده از این نهاد را در یک جنگ هشت ساله بی امان شاهد بوده‌ایم. حتی امروز هم با تحریم‌های ظالمانه و ضدحقوق بشری مواجه هستیم که در بخش دارو و درمان، نمود جدی دارد.

معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری با تاکید بر اینکه دلیل ناکارآمدی حقوق بشر مرسوم، دلایل متعددی دارد، گفت: به نظر می‌رسد مهم ترین و مبنایی ترین دلیل ناکارآمدی حقوق بشر غربی، تسلط یک گفتمان و اندیشه ناقص بر این اسناد و بر نهادهای کنترل کننده جهانی است. امروز اثبات شده است که غربی ها به بشر به عنوان یک موجود دارای کرامت نگاه نمی‌کنند. این موضوع باعث شده است که فجایع هر روز در عالم حادث شود. هر کس به فردای بهتر این جهان می‌اندیشد و هر کس که می‌خواهد به بشریت خدمتی کند باید به پا خیزد و باید گفتمان مرسوم را مورد سوال و نقد قرار دهد و ناکارآمدی اش را برای مخاطبان خودش هویدا کند.

اسماعیلی با بیان اینکه شرق فرهنگی ظرفیت ایجاد طرحی نو در زمینه حقوق بشر را دارد، ابراز کرد: شرق فرهنگی هم از نظر تقدم زمانی و هم از نظر عمق اندیشه و گفتمان، این ظرفیت را دارد که طرح نو را در اندازد و بدیلی کارآمد برای حقوق بشر علیل امروزی به جهان معرفی کند. این موضوع را مورخان غربی از دیرباز بیان کرده‌اند.

اسماعیلی با تاکید بر اینکه نگاه همنوع دوستی و مهرپروری و احترام به حقوق انسان که در سرتاسر شرق فرهنگی حاکم است، هم از نظر تاریخی و هم از نظر محتوا، این ظرفیت را دارد که پیشنهاد جدیدی از حقوق بشر به دنیا معرفی کند، ادامه داد: هیچ فرهنگی در دنیا نمی تواند نوع دوستی را به زیبایی شیخ سعدی بیان کند که سروده است «بنی آدم اعضای یک پیکرند». کل فرهنگ شرق بر همین مضمون و نگاه استوار است.

معاون راهبردی و امور مجلس رئیس جمهوری همچنین به نگاه بسیط حقوق بشری در قرآن کریم اشاره کرد و گفت: در کتاب مقدس مسلمانان آمده است که اگر کسی را بی دلیل و بدون مجوز از بین ببرند گویی همه انسان‌ها را از بین برده‌اند و اگر کسی را احیا کنند گویی همه بشریت را احیا کرده‌اند. در این کتاب سترگ همچنین تأکید شده است که نادیده گرفتن حقوق انسان، جنگ با خدا است. چنین نگاه والایی در دین اسلام وجود دارد.

وی همچنین، گفت: امیرالمومنین(ع) فرموده‌اند که هر کس حقی از حقوق هر انسانی را نادیده بگیرد او با خدا جنگیده است. خداوند نخستین مدافع حقوق بشر است و نه فقط حقوق مسلمان. خدا با متجاوز به حقوق بشر درگیر می‌شود و با هر کس که درگیر شود برهان و بهانه او را نخواهد پذیرفت. از نگاه امیرالمومنین(ع) تضییع حقوق بشر به هیچ بهانه‌ای پذیرفته نیست. ما از این نظر فرقی بین بندگان خدا قائل نیستیم.