دانشگاه علوم قضایی یکی ازمهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی است/ پیشنهاد تأسیس مرکز آموزش مدیران قضایی

 پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر- افسانه شیپوری: انقلاب اسلامی ایران در طول 40 سال دوران با برکت خود دستاوردهای بسیاری در حوزه های مختلف از جمله آموزش و آموزش عالی داشته است . 22 بهمن 1357 انقلاب اسلامی در حالی به پیروزی رسید که کشورمان در زمینه های مختلفی از جمله آموزش، بهداشت و درمان، مشارکت زنان، کمیته امداد، آموزش عالی و سایر زمینه ها با مشکلات عدیده ای مواجه بود. با این وجود جمهوری اسلامی علاوه بر این اینکه مشکلات را از سر راه رشد، توسعه و رفاه مردم برداشت به پیشرفت ها و دستاوردهای زیادی نیز دست یافت.

تأسیس دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی در زمینه آموزش عالی است . دانشگاه علوم قضایی با هدف تأمین نیروی انسانی متخصص و متعهّد مورد نیاز قوه قضائیه ، در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد پیوسته و ناپیوسته و دکتری دانشجویان برتر و نخبه را می پذیرد. بسیاری از قضات کارآمد و با تجربه کشورمان فارغ التحصیل دانشگاه علوم قضایی هستند که در حال خدمت رسانی به مردم شریف کشورمان هستند .

پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر در این زمینه با دکتر محمد جواد شریعت باقری رئیس دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری به گفتگو نشسته است. مشروح این مصاحبه را در ادامه می خوانید.

ستاد حقوق بشر: با سلام و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، ابتدا درباره مبنای تأسیس و عملکرد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری و چگونگی جذب دانشجو توضیحاتی ارائه بفرمایید؟

شریعت باقری:  من هم از شما و ستاد حقوق بشر که در امر اطلاع رسانی فعالیت می کنید تشکر می کنم. قانونی که برای تأسیس این دانشکده به تصویب رسید به یک سال و نیم قبل از انقلاب اسلامی برمی گردد یعنی خرداد سال 56 ؛ ولی پس از تصویب این قانون در سال 61 دانشکده با همّت و تلاش شهید گرانقدر آیت الله دکتر بهشتی به طور رسمی آغاز به کار کرد و سپس به دانشگاه تبدیل شد. در36 سال گذشته، دانشگاه علوم قضایی به طور مرتب دانشجویانی را پذیرش کرده و به طور متوسط سالیانه سیصد نفر را فارغ التحصیل کرده و به عنوان قاضی به دستگاه قضایی تحویل داده است. بنابراین حدود 9 الی10 هزار نفر از کسانی که قاضی شدند، یا در حال حاضر شاغلند، یا بازنشسته شدند و یا برخی از آنها به هر دلیل بیرون رفتند و وکیل شدند. به طور کلی آماری در این حدود از دانشگاه علوم قضایی فارغ التحصیل وقاضی شدند. هدف ازتأسیس این دانشگاه که قبلأ دانشکده بوده و درحال حاضر دانشگاه شده، این است که دانشگاهی مختص به قضات آینده، آموزش های حقوقی لازم را به آنها آموزش دهد وعلاوه بر آن دانشجویان در ضمن تحصیل بتوانند به دادگاه ها مراجعه و کارآموزی ببینند.

آشنایی دانشجویان با مسائل مربوط به دادگاه ها ضمن تحصیل 

ستاد حقوق بشر: دانشگاه علوم قضایی با سایر دانشگاه هایی که رشته حقوق در آنها تدریس می شود چه تفاوت‌هایی دارد؟

شریعت باقری: دانشجویانی که اینجا تحصیل می کنند نسبت به سایر دانشکده های حقوق در درجه اول این امکان و فرصت را پیدا می کنند که به دادگاه ها بروند و کارآموزی ببینند وبنابراین در زمان تحصیل با مسائل مربوط به دادگاه ها آشنا می شوند و این یک امر ضروری است.

دوم؛ تعدادی از دروس را عملأ دو برابرسایر دانشکده های حقوق می گذرانند. مثلأ آیین دادرسی مدنی ، آیین دادرسی کیفری و دروس فقهی، اگر دو ساعت باید باشد اینجا 4 ساعت می گذرانند یعنی همان دو واحد را می گذرانند ولی دو برابر ساعت سایر دانشکده های حقوق.

سوم؛ دانشجویان در مدت تحصیل علاوه بر اینکه با دادگاه ها آشنا می شوند با نهادهای مختلف و دستگاه‌های اجرایی نیز آشنا می شوند و بخش های مختلف قوه قضائیه از جمله دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری را از نزدیک می بینند. از طرفی هم زمانی که دانشجوی دانشگاه علوم قضایی می شوند تعهّد می دهند که بعد از تحصیل در قوه قضائیه ادامه خدمت بدهند، از این رو می دانند در آینده نزدیک قرار است چه کاری انجام بدهند.

ستاد حقوق بشر: با توجّه به اینکه منصب قضا از دیدگاه فقه اسلامی جایگاه بسیار والایی دارد دانشگاه علوم قضایی چه تدابیرو برنامه هایی را برای ارتقاء سطح علمی دانشجویانی که قضات آینده کشورمان خواهند شد، اتخاذ کرده است؟

شریعت باقری: تدابیر بسیار زیادی اتخاذ شده است . اولأ؛ در جذب داوطلبان ورود به دانشگاه علوم قضایی هر سال سخت‌گیری بیشتر می شود به نحوی که الان رتبه های دورقمی و تک رقمی کنکور سراسری جذب این دانشگاه می شوند، رتبه های سه رقمی ما در سال جاری زیر 500 بوده است. بنابراین نخبگان و برترین‌ها را برمی گزینیم. دانشجویانی را انتخاب می کنیم که از نظر صلاحیت‌های علمی ،اخلاقی ، خانوادگی و شخصیتی افرادی باشند که شایستگی منصب قضا را داشته باشند.

دومأ؛ در این دانشگاه تلاش کردیم از بهترین اساتید استفاده کنیم و برای ارتقاء سطح علمی اساتید خودمان با جلسات گوناگون هم اندیشی و غیرهم اندیشی به این امر کمک کردیم. چون  قوام واستحکام دانشگاه ها به استاد است، به ساختمان، اتاق، میز وصندلی نیست، استاد نقش مهمّی ایفا می کند . برای تحقق این کار در فراخوان های وزارت علوم مرتب شرکت می کنیم تا بهترین اساتید را جذب کنیم. هم اکنون درخواست‌های بسیاری برای استادی در اینجا داریم ولی همانند جذب دانشجو، درجذب استاد هم سخت گیری می کنیم.

سومین کار ایجاد انضباط است . در برپایی کلاس ها، در حضور به موقع دانشجویان و در برنامه‌ریزی‌های آموزشی سعی کردیم انضباط خوبی برقرار کنیم به نحوی که کلاس ها جدی برگزار شود. ایجاد نظم و انضباط اقدام مهمی است که کمک می کند سطح علمی دانشگاه بالا برود .

تربیت قضات آینده و برگزاری دوره هایی برای آموزش قضات فعلی

ستاد حقوق بشر: آیا دانشگاه علوم قضایی در برگزاری دوره های آموزشی ویژه قضات تاکنون همکاری داشته است؟

شریعت باقری: در دانشگاه علوم قضایی سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری داریم که همه دانشجویان پس از فارغ التحصیلی از وزارت علوم مدرک می گیرند. بنابراین ما مرکز آموزش قضات نیستیم . ما قضات فعلی را تربیت نمی کنیم بلکه قضات آینده را تربیت می کنیم. وظیفه آموزش قضات فعلی به ما سپرده نشده است. ما وظیفه آموزش قضات آینده را برعهده داریم. ولی در زمینه قضات فعلی هم پیشنهاداتی را مطرح کردیم و گاهی دوره های پراکنده برگزار کردیم.

ستاد حقوق بشر: این دوره ها تحت چه عناوینی برگزار گردیده است؟

شریعت باقری: آشنایی با مسائل داوری ، آشنایی با مسائل آیین دادرسی و آشنایی با مسائل قانون مجازات اسلامی را گاهی به صورت دوره ای برگزار کردیم . ولی این که به طور سازمان یافته قضات شاغل را به صورت دوره‌ای آموزش بدهیم، این وظیفه را به عهده ما نگذاشتند . منتهی ما پیشنهاداتی به خصوص در مورد آموزش مدیران قضایی ارائه کردیم. ما می خواهیم مدیران، آموزش هایی را که ضروری است فراگیرند چون بر اساس یک فکر سنتی مدیران قضایی ما آموزش حقوقی و قضایی فرا گرفته اند و حقوقدان هستند، امّا آموزش سایر مسائل را در ضمن کاریاد گرفتند نه به طور جداگانه. مثلأ آشنایی با امور اداری، آشنایی با امور استخدامی وکارگزینی ، آشنایی با جذب نیرو و آشنایی با مسائل مدیریت منابع انسانی . معمولأ این مسائل را مدیران ما به صورت جداگانه آموزش نمی بینند و اینها را به تجربه یاد می گیرند. به این ترتیب مدیران ما حقوقدانان خوبی هستند چون قضات خوبی بودند ولی آموزش ویژه به عنوان مدیر یک مجموعه ندیدند. امور کارگزینی، امور استخدامی و امثال اینها علم است و باید برای هر کدام از این امور مدیران قضایی آموزش ویژه ببینند و ما این پیشنهاد را مطرح کردیم.

ضرورت آشنایی مدیران قضایی با مدیریت و امور اداری و استخدامی

ستاد حقوق بشر: این پیشنهاد هنوز اجرایی نشده است ؟

شریعت باقری: نه، هنوز اجرایی نشده است. مدیران قضایی باید در علوم غیر حقوقی آموزش ببینند . مانند علوم مدیریت وعلوم استخدامی . چون بخش مهم کار مدیریت قضایی یا حقوقی نیست. مثلا رئیس کل دادگستری یک استان باید از امور اداری، استخدامی و کارگزینی و رشته حقوق عمومی و مدیریت نیز سردربیاورد. اگر فقط حقوق بداند به تنهایی برای اداره امورکافی نیست . وقتی فقط حقوق می داند آراء قضات و پرونده ها را می‌فهمد ولی اینکه عملکرد پرسنل اداری، امور اداری ، امور مالی، استخدامی وکارگزینی را بفهمد در کنار علوم قضایی بسیار مهم است ولی در ساختار دانشگاه این وظیفه پیش بینی نشده است . پیشنهاد دادیم مرکزی مثلأ به نام مرکز آموزش مدیران قضایی در دانشگاه تأسیس شود تا مدیران شاغل با اموری که در بالا ذکر شد، آشنا شوند.

ستاد حقوق بشر: رویه های قضایی انتشار یافته از سوی دانشگاه علوم قضایی در چه حوزه هایی است و هدف از انتشار آنها چیست؟

شریعت باقری: رویه های قضایی دانشگاه علوم قضایی درسه مجموعه چاپ می شود. حقوق جزا، حقوق عمومی و حقوق خصوصی. آرایی که دردادگاه ها صادرمی شوند و قابل توجه است آنها را در این مجموعه کتاب ها منتشر می کنیم. بعد از یک استاد رشته حقوق دعوت می کنیم که در مورد آن رأی تفسیر و نظریه بنویسد. یعنی توضیح بدهد آن رأی چه می گوید وچه نقاط قوت و احیانأ ضعفی دارد به نحوی که وقتی  یک پژوهشگر ویا دانشجو، رأی را می خواند کاملا متوجّه می شود که موضوع و نقاط قوت و ضعف این رأی چیست. ضمنأ با انتشار آراء، خود به خود عیب ها و اشکالات احتمالی خوانده و برطرف می شوند. این کار در سایرکشورها انجام شده ولی در ایران به این شکل انجام نشده است . ما معاونت پژوهشی را مأمور کردیم در قالب یک فصلنامه این آراء را منتشر کنند که در طول 2 سال گذشته از هر کدام از فصلنامه ها چند شماره منتشر کرده ایم .

پیشنهاد تأسیس رشته حقوق بشر در مقطع فوق لیسانس

ستاد حقوق بشر: این آراء ارتباطی با مسأله مجازات های جایگزین هم دارد؟

شریعت باقری: هدف از انتشار رویه های قضایی به صورت مجله و نشریه این است که ما پس از انتشار آراء را بررسی و معرفی کنیم. در یکی از آن سه شماره که مربوط به حقوق جزاست می توان راجع به مجازات های جایگزین هم بحث کنیم .

ستاد حقوق بشر: آیا رشته های حقوق بشری هم در دانشگاه علوم قضایی تدریس می شود؟

شریعت باقری: در حال حاضر نه. اما نزدیک به دو سال است پیگیر این موضوع هستیم که یک رشته کارشناسی ارشد حقوق بشر تأسیس کنیم . دراینباره بحث های مقدماتی نیز انجام شده و امیدواریم بتوانیم در آینده این رشته را تأسیس کنیم . قصد ما تدریس رشته حقوق بشر در مقطع فوق لیسانس است و به همین دلیل با وزارت علوم در حال مکاتبه هستیم تا انشالله به نتیجه برسیم.

ستاد حقوق بشر: با توجّه به موضوعات حقوق بشری که مطرح می شود تعامل دانشگاه علوم قضایی با ستاد حقوق بشر چگونه است؟

شریعت باقری: تعاملات بسیار خوبی با ستاد حقوق بشر داشته و داریم . به طور کلی ما با سازمان های مختلف قوه قضائیه در جهت نیازهای حقوقی و قضایی تلاش کردیم خدماتی ارائه دهیم. مثلأ با دیوان عدالت اداری قرارداد داریم و ارتباط ایجاد کردیم ، همچنین با سازمان زندان ها وسازمان بازرسی کل کشور . رشته هایی را هم برای سازمان بازرسی کل کشور و هم برای دیوان عدالت اداری ایجاد کردیم .  رشته دادرسی اداری را مخصوص دیوان عدالت درمقطع فوق لیسانس ایجاد کردیم . رشته نظارت و بازرسی برای سازمان بازرسی وبرای سازمان زندانها، مدیریت زندان را ایجاد کردیم. از سازمان های  تابعه در مورد ستاد حقوق بشر پیگیر تأسیس کارشناسی ارشد حقوق بشر هستیم. گروهی از اساتید که علاقه به مباحث حقوق بشری دارند تعیین کردیم. یک دبیر و مسئول انتخاب کردیم تا از ظرفیت آنها برای جلسات و اظهار نظرهای کارشناسی استفاده شود؛ گاهی هم ستاد حقوق بشر کتاب یا جزواتی را برای انتشار به دانشگاه می فرستد تا از سوی دانشگاه ما منتشر شود( یک مورد همین الان در حال انتشار است).

ارتباط دانشگاه علوم قضایی با دانشگاه های قضایی سایر کشورها

ستاد حقوق بشر: دانشگاه علوم قضایی در جهت همکاری و تبادل تجربیات با دانشگاه های سایر کشورها چه اقدام یا اقداماتی را انجام داده است؟

شریعت باقری: ما باکس یا یک اداره به نام دفتر همکاری های بین المللی داریم . در این اداره ارتباط با سایردانشگاه های دستگاه قضایی کشورها پیش بینی شده است . من با اینکه رشته خودم حقوق بین الملل است به نظر می آمد که این بخش باید خیلی فعال تر می شد ولی بعد از اینکه وارد کار شدم دیدم اشکالات و نقاط ضعفی در ساختارهای اداری، جذب دانشجو و مسائل مختلف وجود دارد. تا این مسائل تصحیح نشوند پرداختن به مسائل بین المللی بسیار دشوار است . در عین حال این حوزه را فراموش نکردیم و این دفتر را یکی از اساتید جوان به همراه یک همکار دیگراداره می کنند. در این مدت سعی کردیم از ظرفیت‌های این بخش بی بهره نمانیم. مثلأ گاهی با شخصیت های برجسته از کشورهای مختلف جلسه و نشست داشتیم. در این راستا، با فرستاده ویژه نخست وزیر ژاپن ، هیأت حقوقی و قضایی چین، هیأت عالی رتبه قضایی ایتالیا، هیأت داوری سوئیس، دادستان کل بلاروس ،استادان دانشگاه سوربون و دادستان کل قطر جلسات و ملاقات هایی داشته ایم. با دبیر کل سازمان کنفرانس لاهه (هلند) تفاهم نامه امضاء کردیم. همچنین  با شخصیت های برجسته از مؤسسه مطالعات عالی علوم جنایی ایتالیا که از طریق ستاد حقوق بشر هماهنگ شده بودند جلسه سخنرانی برگزار کردیم. با وجود کمبود امکانات و مسائل و اولویت های دیگری که داشتیم دراین بخش ساکت نماندیم و در حد توان تلاش کردیم . از طرفی با هماهنگی وزارت امور خارجه وامور بین الملل قوه قضائیه ،علاوه بر ستاد حقوق بشر با صاحب‌نظران، اساتید و شخصیت هایی که به دعوت برخی نهادها و یا دانشگاه ها می آیند نشست های مشترکی را برگزار می کنیم . ولی به هر حال تمرکز شدیدی روی این مسأله نداشتیم .شاید دلیلش این بوده که دانشگاه علوم قضایی وظیفه دارد بیشتر قضات آینده را تربیت کند. بیشتر مسائل قضات آینده هم مسائل حقوق داخلی است تا حقوق بین الملل .  

ستاد حقوق بشر: در خاتمه با توجّه به فرا رسیدن چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران، عملکرد دانشگاه علوم قضائی را در طول دوران با برکت انقلاب چگونه ارزیابی می فرمائید؟

شریعت باقری:  خوش تر آن باشد که سر دلبران         گفته آید در حدیث دیگران

ولی با صداقت ودقّت کامل می گویم که به نظرمن دانشگاه علوم قضایی الان در وضعیت فوق العاده خوبی است؛ یعنی یک دانشگاه استاندارد از نظر آیین نامه ها، مقررات ، اجرای آنها، جذب  دانشجو و استاد است. برنامه های آموزشی در این دانشگاه (به تعبیری مثل ساعت کار می کند) با نظم و دیسیپلین خاصی کار می کند. من وقت خوبی را وظیفه داشتم که در خدمت دانشجویان باشم. تقریبأ درطول این چندسال به طور دائم مشغول خدمت در این دانشگاه هستم. وقتی برنامه باشد و روی آن مطالعه و کار بشود برنامه ها به خوبی پیش می رود. من برخی اوقات می گویم اگر عده ای از منابع معتبر بی طرف به خصوص کسانی که به نوعی درقوه قضائیه هستند و با دانشجویان ما ارتباط و سر و کار دارند روی موضوعات و مسائل مختلف کشورمان تحقیق ، بررسی و مقایسه کنند بسیاری از مسائل کشور قابل حل است . فرصت خوبی است که با کمک دانشجویان و اساتید مسائل و مشکلات کشور را حل و فصل کنیم. در نهایت می توانم قاطعانه بگویم دانشگاه علوم قضایی یکی از بهترین و مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی است که بعد از انقلاب تأسیس شده بسیاری به این دانشگاه غبطه می وزرند و می خواهند دانشجو یا استاد اینجا باشند.

ستاد حقوق بشر:  تشکر از وقتی که در اختیار پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر قرار دادید.
شریعت باقری: من هم از شما و ستاد حقوق بشر  تشکر می کنم.