یکی از حقوق مطرح درزیرمجموعه علم حقوق ، حقوق شهروندی است که دران راجع به مجموعه حقوقی که شهروندان یک شهر یا یک کشور دارند ودولت موظف به رعایت آنها است ، بحث می شود. واژه "شهروند" درفرهنگ فارسی امروز چنین تعریف شده است : "کسی که اهل یک شهر یا کشور باشد واز حقوق متعلق به ان برخوردار باشد ".

شهروندی منزلتی است برای فرد درارتباط با یک دولت که از نظر حقوق بین الملل نیز محترم شمرده می شود. به حقوق فرد وتکالیف او دربرابر دولت رابطه شهروندی می گویندکه چگونگی ان را قانون اساسی وقوانین مدنی کشور معین می کند. اساسا کسی شهروند شمرده می شود که تنها تابع فرمان دولت نباشد بلکه از حقوق فطری وطبیعی نیز برخوردار باشد ودولت این حقوق را رعایت واز ان حمایت کند.منزلت شهروندی را قوانین هر دولتی تعیین می کند ومعمولا تابع موارد ذیل است ک یکی زادگاه ودیگری ملیت پدر ومادر، شهروند یک کشوراز راه ازدواج با زن ومرد شهروند آن کشور نیز حاصل می شود. اما اینگونه شهروندی معمولا همه حقوق شهروندی ازجمله حق کسب مشاغل دولتی را باخود نمی آورد.

 ضمنا نکته حائز اهمیت این است که درمفهوم"شهروندی" همزمان حقوق وتکالیف متناسب برای هر یک از شهروندان منظور می شود. بر این اساس شهروندی درعین حال که مجموعه حقوقی را برای شهروندان معین می کند  وآنها را بدون استثنا ء بهره مند از این حقوق می دارند ، تکالیفی نیز برای انها منظور می شود که باید ملتزم به آن باشند. این حقوق وتکالیف لازم وملزوم یکدیگرند وهیچیک را نمی توان بدون دیگری درنظرداشت .اساسا شهروند کسی است که مسئولانه رفتار کند ودربرابر حقوقش ، مسئولیت پذیرو تکلیف مدار هم باشد .اجرای حقوق شهروندی سلامت جسمی ، روحی ، فرهنگی ، اخلاقی ، سیاسی ، اقتصادی واجتماعی شهروندان را ارتقاء می بخشد. بنابراین می توان گفت حقوق شهروندی هدیه ای الهی است وهیچ مقام بشری این حق را اعطا نمی کند واز بشرقابل انفکاک نیست، حقوق ذاتی وفطری انسانها ست واز انها به صفات شخصیتی انسان تعبیر می شودوبه هیچ قرارداد ووضعی وابسته نیست.

درقانون اساسی جمهوری اسلامی ایران محورهای ذیل درراستای حقوق شهروندی شناخته می شوند. با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند واستقلال وازادی وحکومت حق وعدل را حق همه آحاد بشر می شناسد واعتقاد به کرامت وارزش والای انسان وازادی توام با مسئولیت به اصل برائت (اصل 33)، حفظ حرمت وحیثیت اشخاص ( اصل 39) ، حق مصونیت جان ومال (اصل 22)، ممنوعیت اضرار به دیگران( اصل 40)، حق دادخواهی (اصل 34)، حق انتخاب وکیل ، حق شکایت از طرز کارقوای سه گانه (اصل 90)، ممنوعیت شکنجه ( اصل 165) درسند چشم انداز 20 ساله نیز تاکید شده که جامعه باید از این حقوق برخوردار باشد، حکومت باید شرایط تامین حقوق همه جانبه افراد را به وجود اورد.

1- حق حاکمیت وتعیین سرنوشت (اصل 6) و(اصل 3)

2- مساوات دربرخورداری از حقوق (اصل 19)

3- حق مساوی درحمایت از حقوق (اصل 20)

4- حق امنیت (اصل 22) و(اصل 25)

5- حق ازادی 0اصل 99، ازادی عقیده (اصل 23)، آزادی مطبوعات (اصل 24) ، آزادی احزاب ( اصل 26) ، آزادی تشکیل اجتماعات وراهپیمایی ها (اصل 27) ، آژادی استفاده از زبانهای محلی وقومی وتدریس ادبیات آنها ( اصل 15)

6- حق برخورداری از اموزش وپرورش رایگان ( اصل 30)

7- حق تابعیت (اصل 41)

8- حق اقامت ( اصل 33)

9- حق انتخاب شغل ( اصل 28)

10- مصونیت مالکیت خصوصی وشغلی ( اصل 46)

11- حق داشتن مسکن مناسب (اصل 31)

12- حق برخورداری از تامین اجتماعی وبیمه ( اصل 29)

13- حقوق قضایی ( اصل 3 ) ، تعقیب قانونی ( اصل 32)

درسند چشم انداز 20 ساله نیز تاکید شده که جامعه باید به سوی جامعه ای توسعه یافته متناسب با مقتضیات فرهنگی ، جغرافیایی وتاریخی حرکت کند وبا اتکاء بر اصول اخلاقی وارزشهای اسلامی وملی وانقلابی ومبتنی بر : مردم سالاری دینی ، عدالت اجتماعی ، آزادی های مشروع ، حفظ کرامت وحقوق انسانها ، بهره مندی از امنیت اجتماعی وقضایی برخوردار از امکانات : رفاه ملی ، امنیت ملی وتولید ملی باشد.

درهشت دوره قانونگذاری مجلس شورای اسلامی نیز بر پایه اصول مترقی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قوانین بسیار زیادی به تصویب رسیده از جمله " قانون حقوق شهروندی " وعناوین دیگری که بحث مستقل دیگری را می طلبد که با ذکر مفاد واشاره به وضعیت اجرای انها نگاه نظام جمهوری اسلامی ایران به این مقوله مهم مشخص می گردد.

درسیاست های کلی برنامه پنجم توسعهخ ابلاغ شده توسط مقام معظم رهبری نیز به حقوق شهروندی درقالب بندهای زیر اشاره شده است :

بند39- حمایت از ازادی های مشروع وصیانت از حقوق اساسی ملت

بند36- تقویت حضور ومشارکت مردم درعرصه های سیاسی ف اجتماعی ، اقتصادی وفرهنگی

بند 19- تاکید بر رویکرد انسان سالم وسلامت همه جانبه با توجه به ارتقاء شاخص های سلامت هوا، امنیت غذا، محیط وبهداشت روحی وروانی ، کاهش مخاطرات والودگی های تهدید کننده سلامت ، اصلاح الگوی تغذیه جامعه

بند 20 - ارتقاء امنیت اجتماعی

شایان ذکر است که توضیح وشفاف سازی " حقوق شهروندی "ورفع کامل ابهامات ومشخص کردن مراجعی معین درراستای تحقق آن ونهادینه کردن حقوق شهروندی درجامعه باید درالویت اقدامات قرار گیرد.

دراین خصوص به نظر می رسد ایجاد تشکیلاتی درقوه مجریه نیز درکنار تشکیلاتی که درحال حاضر درقوه قضائیه دراین ارتباط ایجادشده موثر خواهد بود.همچنین تاثیر فوق العاده رسانه های عمومی ومراکز آموزسی درفرهنگ سازی واطلاع رسانی وآموزش حقوق شهروندی برکسی پوشیده نیست .

امید است درفرصت مناسب دیگرتوفیق تفصیلی اصول قانون اساسی ونیز قوانین موضوعه مجلس شورای اسلامی درخصوص حقوق شهروندی به دست اید تا گامی باشد برای اطلاع رسانی ، فرهنگ سازی ودرنهایت نهادینه کردن حقوق شهروندی درجامعه.