به گزارش سایت ستاد حقوق بشر، ارتقای جایگاه و موقعیت زنان در نظام اداری و در عرصههای مدیریتی و تصمیم‌سازی، یکی از شاخص‌های مهم حقوق بشری در ارزیابی حمایت و ارتقای حقوق زنان به شمار می‌آید.
پس از انقلاب اسلامی ایران، با افزايش آگاهی و گسترش آموزش عالی برای زنان و ارتقاء توانمندی‌های آنان، سهم زنان در مشاركت‌های سياسی و اجتماعی تحول و توسعه گسترده‌ای یافت، به طوری که مشارکت سیاسی و حضور در مناصب تصمیم گیری توأماً به عنوان حق و تکلیف برای زنان مورد شناسایی قرار گرفته است.
علاوه بر پرداختن به این مهم در قانون اساسی، اسناد بالادستی و سیاست‌های کلی نظام، رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز به کرات بر اهمیت حضور زنان در جامعه و مسئولیت‌های اجتماعی و نقش‌آفرینی این قشر مهم از جامعه تأکید فرموده‌‌اند. در دیدار اخیرمعظمله با اقشار مختلف بانوان در دی ماه 1402، ایشان در این خصوص فرمودند: «حضور زنان در مشاغل مختلف مدیریتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هیچ محدودیتی ندارد و ملاک، شایسته‌سالاری است. در جایی مانند وزارت یا نمایندگی مجلس اگر بانوی مجرّب و کارآمد بهتر و شایسته‌تری وجود دارد، از نظر اسلام هیچ محدودیتی برای تصدّی او وجود ندارد».
قوانین و مقررات حمایت از مشارکت زنان در عرصههای مدیریتی و تصمیمگیری
قوانین و مقرارت مصوب در کشورمان از جمله قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام اداری، ابلاغی مقام معظم رهبری سال ۱۳۸۹، منشور حقوق ومسؤليت‌های زنان در جمهوری اسلامی ايران، مصوب ۱۳۸۳، قانون مدیریت خدمات کشوری، مصوب ۱۳۸۶، سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ايران در افق ۱۴۰۴، مصوب ۱۳۸۲، دستورالعمل شورای عالی اداری، مصوب ۱۳۹۶، منشور حقوق شهروندی، مصوب ۱۳۹۵، همگی بر حق مشارکت زنان در سیاستگذاری، قانونگذاری، مدیریت، اجرا و نظارت در عرصههای مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، و رشد شخصیت و ارتقا جایگاه زنان در عرصههای مدیریتی و تصمیمگیری تاکید دارند.
وضعیت بکارگیری زنان در نظام اداری جمهوری اسلامی ایران
بر اساس سالنامه آماری نظام اداری کشور آمار کل کارکنان رسمی، پیمانی، قرارداد کار معین و کارگری دستگاههای اجرایی کشور در پایان سال ۱۴۰۱، تعداد ۲۲۴۶۳۹۷ نفر می‌باشد که از این تعداد ۱۲۴۷۵۵۹ نفر معادل ۵۶ درصد مرد و ۹۹۸۸۳۸ نفر معادل ۴۴ درصد زن می‌‌باشند. بر این اساس، در نظام اداری ایران عدالت جنسیتی در استخدام و بکارگیری نیروی کار کاملا مشهود است.
همچنین آمار کارکنان نظام اداری به تفکیک دستگاه اجرائی و جنسیت در پایان سال ۱۴۰۱، نشان می‌دهد که 45/90 درصد از شاغلین زن در قوه مجریه، 22/98 درصد در قوه قضائیه، 13/31 درصد در قوه مقننه و در نهادهای خارج از قوای سه‌گانه 17/81 درصد مشغول به فعالیت بوده‌اند.
وضعیت بکارگیری زنان در سطوح مدیریتی و تصمیمگیری نیز نشان از روند رشد انتصاب زنان در پست‌های مدیریتی کشورمان طی سال‌های اخیر دارد. بر این اساس، انتصاب زنان در مشاغل مدیریتی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد بیش از دو برابری داشته است و از ۱۹۵۹۷ نفر در سال ۱۳۹۹، به ۴۲۳۹۶ نفر در سال ۱۴۰۲ رسیده است.
ارزیابی مشارکت زنان در جمهوری اسلامی ایران در سطوح مختلف مدیریتی
در این گزارش، مشارکت زنان در جمهوری اسلامی ایران در سطوح مدیریتی و در امور مختلف سیاسی، علمی، فرهنگی، اجتماعی، رفاه و سلامت، اقتصادی و زیربنایی و حقوقی و قضائی مورد ارزیابی قرار گرفته است. سطوح مدیریتی بررسی شده شامل مدیران سیاسی و مدیران حرفه‌ای به شرح ذیل است:
الف) مدیران سیاسی: به استناد ماده ۷۱ قانون خدمات کشوری سمت‌های مدیریت سیاسی، مانند روسای سه قوه؛ معاون اول رئیس جمهور و اعضای شورای نگهبان؛ وزرا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و معاونین رئیس جمهور؛ استانداران و سفرا و معاونین وزرا به عنوان مقام شناخته می‌شوند.
ب) مدیران حرفه‌ای (صف، عملیاتی، ستاد) شامل مدیران ارشد، میانی و پایه می‌شود.
در این گزارش معاونین وزراء، معاونین سازمان، مشاورین وزرا، مشاوران معاونین رئیس جمهور، مشاوران رئیس سازمان و همترازان آنان به عنوان مدیران ارشد، مدیران کل و معاونین، روسای مراکز، امور و همترازان آنان به عنوان مدیران میانی، و تمامی رؤسای ادارات و معاونین آنان، کارشناسان مسئول و همه همترازان آنان در گروه مدیران پایه، عملیاتی و کارشناسان مسئول محاسبه شدند.
لازم به ذکر است آمار ارائه شده در این گزارش، دستگاههای انتظامی، دفاعی، امنیتی، اطلاعاتی، برخی بخش‌‌های بانکی و بیمه‌ای و مدیران زن مدارس (که بیش از ۳۲ هزار نفر می‌‌باشند) را در برنمی‌‌گیرد.
مدیریت زنان در دستگاههای مرتبط با امور سیاسی
در این بخش وضعیت مدیران زن در سطوح مختلف مدیریتی در مجلس شورای اسلامی، معاونت امور مجلس رئیس جمهور، وزارت کشور و وزارت امور خارجه، به عنوان دستگاههای مرتبط با امور سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است.
در مجلس شورای اسلامی تعداد مدیران سیاسی زن تا دی ماه ۱۴۰۲ به ۱۶ نفر رسیده است و در معاونت امور مجلس رئیس جمهور تعداد مدیران ارشد، مبانی، پایه و عملیاتی به ۱۱ نفر، در وزارت امور خارجه تعداد مدیران سیاسی، ارشد، مبانی، پایه و عملیاتی به ۲۶ نفر، در وزارت کشور تعداد مدیران زن به ۴۰۲ نفر و در مجموع تعداد مدیران زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط، به 455 نفر رسیده است.
وضعیت انتصاب بانوان در سطوح مدیریتی در استانداری‌ها و سایر سازمان‌ها و نهادهای استانی
از جمله موارد حضور زنان در ساختار قدرت و مشارکت سیاسی می‌توان به انتصاب آنان به عنوان فرماندار، شهردار، بخشدار، مديركل امور بانوان استانداری‌ها و ... اشاره کرد. مجموع تعداد بانوان انتصاب یافته در سطوح مدیریتی در پست‌های زیرمجموعه استانداری‌ها و سایر سازمان‌ها و نهادهای استانی به تفکیک استان‌ها تا آبان‌ماه 1402، به 7511 نفررسیده و مجموع تعداد بانوان در سطوح مدیریتی در وزارت کشور و استانداری‌های سراسر کشور تا آبان‌ماه 1402، به 402 رسیده است.
در تمامی آمارهای مقایسه ای مدیران زن با مجموع مدیران فقط آن دسته از دستگاه‌هایی که آمار مجموع مدیران خود را اعلام نموده اند، در این گزارش آمده است.
نمودار بالا نشان می‌دهد بیشترین انتصاب زنان در پست‌های مدیریتی مربوط به استان‌های فارس با 1181 مدیر، هرمزگان با 930 مدیر و اصفهان با 606 مدیر زن می باشد.
مدیریت زنان در دستگاههای مرتبط با امور علمی، فرهنگی و اجتماعی
در این بخش، وضعیت مدیران زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط با امور علمی، فرهنگی و اجتماعی یعنی سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان صدا و سیما، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت ورزش و جوانان، معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، سازمان نهضت سوادآموزی، سازمان فنی و حرفه‌ای، بنیاد شهید و امور ایثارگران، جمعیت هلال احمر کشور، کمیته امداد امام خمینی (ره)، شهرداری تهران، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، سازمان ثبت احوال کشور، معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و بنیاد ملی نخبگان و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد بررسی قرار گرفته است که در مجموع تعداد مدیران زن در دستگاههای فوق به 6171 نفر رسیده است.
بر اساس این گزارش، تعداد ۴۸۰ هزار زن فرهنگی شاغل در حوزه‌های مختلف در وزارت آموزش و پرورش مشغول به کارند که از این میزان، ۳۲ هزار نفر در سطوح مختلف مدیریتی مدارس مشغول به فعالیت هستند. این آمار، در آمار کل مدیریتی زنان لحاظ نشده است.
مدیریت زنان در دستگاههای مرتبط با امور رفاه و سلامت
در این بخش، وضعیت مدیران زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط با امور رفاه و سلامت، یعنی سازمان تأمین اجتماعی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان انتقال خون، سازمان بهزیستی کشور، سازمان دامپزشکی کشور و سازمان حفاظت محیط زیست مورد بررسی قرار گرفته است. تعداد مدیران زن انتصابی در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط با امور رفاه و سلامت تا دی ماه 1402، به تعداد 16283 نفر رسیده است که در جدول زیر به تفکیک دستگاه‌‌ها نمایش داده شده است.
مدیریت زنان در دستگاههای مرتبط با امور اقتصادی و زیربنایی
در این بخش، وضعیت مدیران زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط با امور اقتصادی و زیربنایی، یعنی سازمان برنامه و بودجه کشور، سازمان انرژی اتمی ایران، سازمان ملی استاندارد ایران، بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت راه، مسکن و شهرسازی، بانک کشاورزی، سازمان ملی بهره‌وری، مرکز آمار ایران، دیوان محاسبات کشور، سازمان انرژی اتمی ایران، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پست بانک، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت اجرائی رئیس جمهور و سازمان امور اداری و استخدامی کشور مورد بررسی قرار گرفته است. مجموع تعداد مدیران انتصابی زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط با امور اقتصادی و زیربنایی تا دی ماه 1402، به 13015 نفر رسیده است.
مدیریت زنان در دستگاههای مرتبط با امور حقوقی و قضائی
در این بخش وضعیت مدیران زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط با امور حقوقی و قضائی، یعنی درقوه قضائیه و دادگستری‌های سراسر کشور، وزارت دادگستری، دیوان عدالت اداری، سازمان بازرسی کل کشور، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، سازمان پزشکی قانونی، سازمان قضایی نیروهای مسلح، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و ستاد مبارزه با مواد مخدر مورد بررسی قرار گرفته است. مجموع تعداد مدیران انتصابی زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاههای مرتبط با امور حقوقی و قضائی تا دی ماه 1402، به 6471 نفر رسیده است که در جدول زیر این تعداد به تفکیک نمایش داده شده است.
لازم به ذکر است، در حال حاضر 1006 زن در منصب قضاوت مشغول به فعالیت هستند و از این تعداد، 13 نفر در جایگاه معاون دادستان انتصاب، 897 نفر در جایگاه دادیاران و مشاوران محاکم خانواده و 96 نفر در جایگاه دادرسان اجرای احکام مدنی انتصاب یافته‌اند.
به این ترتیب نمای کلی مجموع مدیران زن انتصابی در جمهوری اسلامی ایران به تعداد 42396 نفر رسیده است.
اسامی برخی از بانوان مدیر در جمهوری اسلامی ایران
1.انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده
2.سکینه سادات پاد، دستیار رئیس‌جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی
3.سمیه محمودی، نماینده حوزه انتخابیه شهرضا و دهاقان در مجلس شورای اسلامی
4.الهام آزاد، نماینده حوزه انتخابیه نایین، خور و بیابانک در مجلس شورای اسلامی
5. سارا فلاحی، نماینده حوزه انتخابیه ایلام، ایوان و چرداول در مجلس شورای اسلامی
6.عفت شریعتی کوهبنانی، نماینده حوزه انتخابیه زرند و کوهبنان در مجلس شورای اسلامی
7. پروین صالحی، نماینده حوزه انتخابیه مبارکه در مجلس شورای اسلامی
8.معصومه پاشایی‌بهرام، نماینده حوزه انتخابیه مرند و جلفا در مجلس شورای اسلامی
9. فاطمه محمد بیگی، نماینده حوزه انتخابیه قزوین در مجلس شورای اسلامی
10. فاطمه مقصودی، نماینده حوزه انتخابیه بروجرد در مجلس شورای اسلامی
11. فاطمه رحمانی، نماینده حوزه انتخابیه مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی
12. شیوا قاسمی،نماینده حوزه انتخابیه مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی
13. زهرا شیخی مبارکه، نماینده حوزه انتخابیه اصفهان در مجلس شورای اسلامی
14. زهره الهیان، نماینده حوزه انتخابیه تهران در مجلس شورای اسلامی
15. هاجر چنارانی، نماینده حوزه انتخابیه نیشابور و فیروزه در مجلس شورای اسلامی
16. سمیه رفیعی، نماینده حوزه انتخابیه تهران در مجلس شورای اسلامی
17. زهره سادات لاجوردی، نماینده حوزه انتخابیه تهران در مجلس شورای اسلامی
18. فاطمه قاسمپور، نماینده حوزه انتخابیه تهران در مجلس شورای اسلامی
19. مریم کارگر نجفی، معاون تحقیقات و منابع انسانی وزارت نیرو
20. افسانه نادی پور، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کشور دانمارک
21. گلنسا مبارکی، فرماندار شهرستان لاشار استان سیستان و بلوچستان
22. فرشته ترک، فرماندار شهرستان کردکوی استان گلستان
23. مرضیه افخم، مشاور وزیر امور خارجه و مدیرکل زنان و حقوق بشر وزارت امور خارجه
24. زینب اختری، مدیرکل امور زنان و خانواده وزارت کشور
25. زهرا احمدی، مدیرکل تقسیمات کشوری وزارت کشور
26. الهام یاوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان
27. دکتر زهرا ناظم بکائی، رئیس دانشگاه الزهرا (س)
28.فاطمه زارعان بنی‌اسدی، مشاور وزیر جهادکشاورزی و رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی
29. منا ابرو فراخ، مدیرکل صنایع سلولزی، چاپ و نوشت افزار وزارت صنعت، معدن و تجارت
30. لیلا مرادی، مدیرکل دفتر محیط کسب‌وکار وزارت صنعت، معدن و تجارت
31. کتایون نعمت‌پور، مدیر کل دفتر بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی وزارت صنعت، معدن و تجارت
32. گلنار نصرالهی، مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور صنایع نساجی ، پوشاک ، چرم وکفش
33. طاهره رضا پور، رییس مرکز سرمایه انسانی و سازمانی وزارت صنعت، معدن و تجارت
34. مریم کاظمی‌پور، معاون توسعه ورزش بانوان وزارت ورزش و جوانان
35.مریم ستوان،مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق خراسان
36. طیبه احمدپیری، شهردار شهر آباد در استان بوشهر
37.مهنا محمدی موحد، شهردار بریس در استان سیستان و بلوچستان
38. زینب آذرخوش،شهردار تیتکان در استان لرستان
39. زهرا زینلی، شهردار ششده در استان فارس
40. صدیقه یزدانی، سرپرست شهرداری سعد آباد در استان بوشهر
41. لیلا مکاری، شهردار شهر فیرورق در استان آذربایجان غربی
42. آرزو اسمعیل زهی، شهردار سرجنگل در استان سیستان و بلوچستان
43. زهرا قاسمی نجف‌آبادی، شهردار صفی‌آباد در استان خوزستان
متن کامل گزارش ستاد حقق بشر درباره مشارکت زنان در عرصههای مدیریتی و تصمیمگیری در جمهوری اسلامی ایران را اینجا بخوانید.